Peking Express in de media

Donderdag gaat op Vt4 de 'Peking Express' aan het rollen. Dan geeft Roos van Acker het startsein aan de zestien deelnemers tussen de 22 en 57 die beginnen aan een marathonrace van achtduizend kilometer van Moskou naar Peking: over de hoogvlaktes van de Oeral, door de Siberische toendra en de Mongoolse steppen, over de Chinese Muur tot op het plein van de Hemelse Vrede. De vier Vlaamse en vier Nederlandse duo's van allerlei slag - vader/dochter, zusjes, een eeneiige tweeling, baas/secretaresse, partners, ex-partners en gewoon kameraden - moeten het onderweg rooien met 2 euro per persoon per dag; om de zes dagen wordt het duo dat het laatst de finish van de etappe heeft bereikt, naar huis gestuurd.

'Peking Express' is een zelfbedachte format van de makers van 'Expeditie Robinson' en wordt door hen beschreven als 'een fusion van twee televisie genres: de populaire reality-gameshow en de horizonverruimende documentaire.' Gooi er voor ons part ook nog maar de mooie plaatjes a la National Geographic tegenaan.

Ludo Poppe: (leider van het productieteam van Kanakna) Drie jaar geleden zaten we in Maleisië in een taxi naar de luchthaven. 'Expeditie Robinson' was net achter de rug, en we hadden het over wat wij zelf avontuur vonden. Nu moet je weten dat wij bij Kanakna van oorsprong documentairemakers zijn. Ik ben bijvoorbeeld in 1996 bij de Taliban gaan filmen: dat was gewoon vertrekken naar Jalalabad en zien waar we terachtkwamen. In het niets gedropt worden, niet weten waar je 's avonds zal slapen en wie je zal ontmoeten, dat is een van de meest avontuurlijke emoties die er zijn. Enorm verrijkend ook. En daar herkenden ook de andere documentairemakers zich in.
Stilletjesaan is toien het idee ontstaan om dat gevoel van in een onbekende wereld te treden, te verwerken in een reality-concept: Hoe beleven gewone mensen die sprong in het duister in de context van een afvallingsrace? We zijn ons gaan afvragen wat voor ons een zwart gat op de wereldbol was, en toen we Siberië zagen liggen, vonden we dat toch wel behoorlijk zwart.
Toen we twee jaar later met 'Peking Express' van start gingen verklaarden de Moskovieten ons gekl. Voor hen is Siberië nog een zwarter gat dan voor ons: ze kunnen zich echt niet voorstellen dat iemand daar ooit uit vrije wil een voet zou willen zetten. Vandaar ook dat onze onderneming ginder heel veel aandacht heeft gekregen: toen we in Moskou landden, stond de Russische televisie klaar, en op elke etappeplaats hebben we een persconferentie moeten houden.

Humo: Was er organisatorisch een goot verschil tussen de drie landen - Rusland, Mongolië en China?
Poppe: Onze eerste researcher is in December 2002 de Transsiberië Express opgestapt en in elke stad gestopt. Alleen: in hartje winter is het daar min 30 graden, en toen wij eind juli de opnamen deden, was het daar plus 30: het hele decor was veranderd.
Een ander probleem was dat het centrale gezag in de Federatie niet van dien aard is dat je met een visum overal mag filmen. Rusland is onderverdeeld in oblasten - te vergelijken met onze provincies, maar dan wel zo groot als Frankrijk - met kleine potentaatjes aan het hoofd. Zelfs al zou Poetin hoogstpersoonlijk zijn toestemming hebben gegeven, als die lokale baasjes 'nee' zeggen, is het nee. In totaal hebben we in drieëntwintig oblasten officieel medewerking van de overheid moeten vragen.

Humo: En in elke stad ook nog eens?
Poppe: Van het stadsbestuur en de FSB, de opvolger van de KGB (lacht)
In China was het organisatorisch tien keer makkelijker, omdat er daar een centrale autoriteit is. Als daar de opperste baas 'ja' zegt, knikken alle lagere echelons ook van 'ja'.
Gert van de Kerckhove: (producer Kanakna) Mongolië is ook makkelijker: als je in de hoofdstad Ulaanbaatar de juiste contacten hebt, kan je verder.
Poppe: Mongolie is een dorp. Ze hebben er dezelfde on se connait-mentaliteit als in Afrika. Er wonen 2,5 miljoen mensen, van wie er misschien 50.000 gestudeerd hebben. Die kennen elkaar allemaal hè. Je had eigenlijk geen toestemming nodig, het was van: 'He, je kent die en die? Dan is het in orde'

Humo: Heb je veel baksjisj moeten geven om dingen gedaan te krijgen?
Poppe: We zijn vertrokken met het vaste voornemen geen baksjisj te geven - nooit, niets en nergens. Als je daarmee begint, houdt het niet op, want dat nieuws verspreidt zich snel. Ik bedoel dat niet negatief, hè. In Rusland leeft 90% van de mensen nog in een Sovjetcocon: ze nemen zo weinig mogelijk initiatief, want dat kan verkeerd uitpakken. 10% is dynamisch; van die 10% meent 8% het goed: die hebben ons enorm geholpen, omdat ze hun land van de goede kant willen tonen. Blijft over: 2%, en die zijn we af en toe ook tegengekomen(lacht).

Humo: Heb je ook maffiatoestanden meegemaakt?
Poppe: Van Volkswagen hadden we 12 Touaregs voor de productieteams gekregen, en die staan nog altijd geblokkeerd aan de grens met Wit-rusland. We waren in contact gekomen met iemand die beweerde dat hij schot in de zaak kon krijgen - in ruil voor een smak dollars. Het gevolg was dat we in Moskou klaarstonden met tachtig man en zonder vervoer. Dat was dus: de stad ingaan en genoeg huurauto's met chauffeur zien te vinden.
Verder heb je natuurlijk de kruimeldieven. In Novosibirsk hadden we afgesproken dat we de finish van die etappe mochten filmen in het grootste operagebouw ter wereld. Toen we daar aankwamen, moest dat plotseling 3.000 dollar kosten - ze dachten natuurlijk dat we toch geen kant meer uitkonden. Maar ik heb consequent njet gezegd, en we zijn de finish ergens anders gaan filmen.

Zelfredzaamheid

Humo: Jullie hebben het groots opgevat: elk van de acht duo's wordt door een eigen cameraman gevolgd
Poppe: Er was een enorme begeleiding mee gemoeid. in elke aflevering moesten de duo's ook een proef afleggen, aangepast aan de omgeving waarin ze zaten. In de Oeral-etappe bijvoorbeeld was er een proef met zware Oeraltrucks. Dus moest er ook een enorme productieploeg zijn die vooruit moest lopen op de kandidaten om al die dingen te organiseren. Om een idee te geven: de eerste en de laatste man van ons team waren altijd tweeduizend km van elkaar verwijderd, en tussen hen in was er een hele ketting van units en deelnemers.
Van De Kerckhove: De productieploeg die het spel in etappe twee organiseerde, moest na afloop bijvoorbeeld doorvliegen naar etappe vijf en daarna naar etappe acht. Voor de proef in etappe drie en zes zorgde een tweede team, en voor vier en zeven was er weer een andere unit.
Poppe Bij Expeditie Robinson hadden we het gemakkelijk: je vliegt van Zaventem naar Maleisie, je vaart naar een eiland waar je twee maanden blijft, en je komt terug.
Van De Kerckhove: We hebben de hele infrastructuur van Rusland en Siberie uitgetest. Onze kandidaten zijn al liftend door het land getrokken, onze reportageploegen reden met een wagen, sommige productieteams moesten het vliegtuig nemen en andere reisden 's nachts met de trein. alle units die bij de productie betrokken waren, hadden andere reisschema's.

Humo:  Zijn jullie nooit een unit kwijtgeraakt?
Poppe: Geregeld (lacht). Zelfredzaamheid was het motto. Daarom hadden we bewust gekozen voor een iets oudere crew - de gemiddelde leeftijd was rond de 35. Behoorlijk wat van die mensen hadden ervaring met de pampa's.

Humo: Waar was jullie hoofdkwartier?
Poppe: Dat was er niet.

Humo: Je moet toch ergens een centraal punt hebben?
Poppe: Er was een centrale productie die met de trein van stad naar stad reed: technici die instonden voor het onderhoud van het materiaal, en een deel van de eindredactie. Maar dat was maar 1 zevende van de totale ploeg.

Humo: Hoe hielden jullie contact met elkaar?
Poppe: Via satelliettelefoon. In Peking kreeg ik een telefoontje van iemand die in het midden van de Gobi-woestijn een game aan het organiseren was. Dat is een gekke ervaring, hoor.

Verhitte gemoederen

Humo: Bleef de cameraman dag en nacht bij 'zijn' duo?
Poppe: De afspraak was dat de cameraman altijd meereed. In streken waar vervoer echt heel schaars was, hebben we de regels wat versoepeld: wie daar al een uur stond te liften, mocht een lift aanvaarden in een vervoersmiddel waar de cameraman niet meer inpaste.
Humo: Maar soms zitten de duo's bij elkaar op schoot, of krampachtig gewrongen tussen de passagiers op de achterbank.
Poppe: Precies omdat de cameraman er ook nog bij moest (lacht)

Humo: Moest hij ook slapen bij de mensen waar zijn duo onderdak kreeg?
Poppe: Het uitgangspunt was dat de kandidaten zoveel mogelijk het gevoel moesten hebben dat ze er alleen voor stonden. De cameraman at niet met hen, hij sliep niet bij hen: afstandelijk blijven was de boodschap.

Humo: Zijn de cameramannen nooit tussenbeide moeten komen omdat de situatie te gevaarlijk werd?
Poppe: Nee, het is een avontuur, hè. De deelnemers beseften dat er een zeker gevaar mee gemoeid is. We willen hen zeker niet over beschermen.
Humo: Ook niet de twee Nederlandse zusjes?
Poppe: Natuurlijk heeft hun cameraman een zekere verantwoordelijkheid. Ze waren banger dan de andere, en in de loop van de race vragen ze zich ook af of liften in die streken wel iets voor twee meisjes is.

Humo: Bij 'Expeditie Robinson" konden jullie vanuit je hoofdkwartier van dag tot dag volgen wat er onder de deelnemers leefde. bij 'Peking Express' was dat niet mogelijk.
Poppe: Via de satelliettelefoon werden we gebrieft door onze cameramannen. Hoe de duo's tegenover elkaar stonden en wie, wie niet kon uitstaan: die soap kregen we wel door. Maar wat er precies gebeurde, moeten we achteraf in de montage vaststellen. Dankzij de vertalers - die mee in de montagekamer zitten - ontdekken we daar pas heel veel grappige situaties waar we toen geen weet van hadden, omdat onze cameramannen net zomin als de deelnemers Russisch, Mongools of Chinees begrijpen.

Humo: In de race naar de finish gaan de duo's elk hun eigen gang: ze ontmoeten elkaar pas bij de proeven en aan het eind van elke etappe. Je zal het dus minder van de groepsdynamiek moeten hebben.
Poppe: De duo's zijn meer op elkaar aangewezen, ja. In de eerste etappe hebben ze weinig contact, maar gaandeweg zullen ze elkaar meer ontmoeten, en als de afvallingskoers echt begint, begint ook het sociale spel. Valt je manier van doen niet in de smaak bij de rest? Heeft iemand je onderweg geholpen, of je juist de stokken in de wielen gestoken? Dat kan meespelen, want elk duo dat afvalt, moet zijn amulet ter waarde van 10.000 euro afstaan aan de overblijvers. Zoals in elke race raken ook hier de gemoederen verhit. Het spettert serieus.

Humo: Zijn er ook wonden geslagen?
Poppe: Net zoals bij ' Expeditie Robinson' hangt het van de maturiteit van de deelnemers af of ze het spel achteraf kunnen loslaten en zeggen:'Ik heb me laten meeslepen'. En er zijn er ook hier een paar bij die zeggen:'Goeiedag, maar verder wil ik jou van ze leve niet meer zien'.
Humo: Toch niet bij duo's zelf, mogen we hopen?
Poppe: Ooooch... Er zijn er die elkaar een tijdje liever uit de weg gaan, denk ik.

Kamikaze

Humo: Zo the horen moet 'Peking Express' de duurste productie zijn dit VT4 ooit heeft gemaakt
Poppe: Nee, het zit in dezelfde categorie als 'Robinson'.
Humo: Het klinkt in elk geval alsof het een veelvoud van de prijs heeft gekost
Poppe: (lacht) Omdat Kanakna zelf een steentje heeft bijgedragen. VT4 en Net5 hebben enorm veel risico genomen: het gebeurt nog maar zelden dat hier geld wordt gestoken in een format die niet eerst succes heeft gehad in het buitenland. Omdat avontuur te kunnen aangaan, hebben wij ook moeten inleveren.

Humo: En de SARS Epidemie had nog stokken in de wielen kunnen steken.
Poppe: Dat was maar één van de vele mogelijkheden. 'Peking Express' is een kamikazeproject: we hebben onze nek nog nooit eerder zover uitgestoken. Tijdens het draaien zelf is het meer dan eens kantje boord geweest of de hele onderneming moest worden afgeblazen. We zijn trouwens van plan een twaalfde aflevering te wijden aan 'The making-of Peking Express'.
Humo: Zijn er kandidaten die uit angst voor SARS hebben afgehaakt en door invallers vervangen zijn?
Poppe: Nee. De afspraak was: als de Wereldgezondheidsorganisatie een negatief advies uitbrengt, gaat het niet door.Toen het licht op groen werd gezet, hebben we voor alle zekerheid een etappe in China laten vallen: het gebied was clean verklaard, maar we vertrouwden het daar toch niet helemaal.

Humo: Op welk moment heb je gedacht dat de hele onderneming gedoemd was?
Poppe: In de stad Kazan bijvoorbeeld. We hadden in Moskou camionnetjes met chauffeur gehuurd die ons tot Kazan zouden brengen, 800 kilometer verder. Toen daar geen vervoer te huur bleek, was de verhuurder uit Moskou bereid zijn wagens ook de tweede etappe te laten rijden, maar voor het dubbele van de prijs - voor dezelfde afstand: pure chantage. Om zes uur 's avonds ben ik toen met de mensen van VT4 en Net5 gaan samen zitten: 'Ofwel geven we toe, ofwel stopt het hier.' En ze zeiden: 'We doen niet mee met chantage.'
's Avonds was er nog een persconferentie van het ministerie van Toerisme van Tatarstan, dat ons bij de eerste officiële contacten had geholpen. Ik ben met een tolk naar de minister gegaan en heb hem gezegd: 'Tenzij u een oplossing vindt, stopt de race hier.' Die man heeft toen alle stadsbusjes van Kazan geconfisqueerd (lacht). De volgende dag zijn onze productieteams vertrokken in zijn busjes waar de stadsreclames nog ophingen.

Wodkafeesten

Humo:   Hielpen de officiële instanties jullie omdat zij 'Peking Express' als toeristische reclame beschouwden?
Poppe: 'Peking Express' neemt zeker een lugubere stempel weg waarmee Siberië is opgezadeld. Wat niet betekent dat we de problemen - losgeslagen jongeren, alcoholisme - zouden verbloemen.
Humo: Vloeit de Wodka rijkelijk?
Poppe: In het tv-journaal is het alcoholprobleem in Rusland al vaker getoond, maar altijd verpakt in stukjes van hooguit drie minuten. Bij ons beleeft de kijker het veel intenser, omdat het alcoholprobleem vertaald wordt door onze deelnemers die jongerenbendes tegenkomen en die door dorpen lopen waar ze op straat alleen waggelende mensen en verwilderde honden zien. Aan de andere kant hebben ze ook prachtige wodkafeesten meegemaakt. Het is allemaal veel genuanceerder dan je op het journaal ziet.
Gastvrijheid is zonder twijfel de basisinstelling van de Russen. Alleen in de dorpen die geen enkele overlevingskans meer hebben en waar iedereen in de alcohol is gevlucht, krijg je te maken met verbitterde skinheads die heel negatief staan tegenover alles wat vreemd en westers is. In de derde etappe zijn we door het gebied van de sulfraatmeren getrokken, tegen Tatarstan aan. Elk dorp daar was een ramp: de hele sociale structuur is er kapot, omdat er gewoon geen toekomst is. Wie er nog iets van wil maken, vlucht weg: wie blijft, drinkt zich dood.
Van de Kerckhove: De deelnemers hebben zich vaak verbaasd over de gastvrijheid en de warmte die ze ginder hebben ervaren. Ze zeiden: 'Stel je voor dat er bij ons iemand om elf uur 's avonds aanbelt en vraagt of ze mogen blijven overnachten! Welke Belg of Nederlander opent zijn deur voor twee volslagen onbekenden, biedt hun bed aan en zet al zijn eten voor hen op tafel?' Zo is het vaak gegaan.

Humo: Hebben jullie in al die drukte ook kunnen genieten van de steden en streken waar jullie misschien nooit meer naar terugkeren?
Poppe: Dat is een teer punt (lacht)
Van de Kerckhove: De laatste dag in Peking had ik zelfs de energie niet meer om de Chinese of de Verboden Stad te bezoeken.
Poppe: We zijn alleen maar blij en opgelucht dat het allemaal is goed gekomen en dat we iets unieks hebben meegemaakt. Tijdens de productie hebben we heel vaak gedacht: dit wordt ons Waterloo.
Van de Kerckhove: Of onze 'Heaven's Gate'.
Poppe: We hebben dikwijls tegen elkaar gezegd: 'Napoleon is ook in Moskou gestrand' (lacht). Iedereen heeft gewerkt als de beesten, en we zijn enorm trots dat we het gehaald hebben en dat de kandidaten heel weinig van al onze problemen hebben gemerkt. Ze zullen pas uit Humo voor het eerst vernemen dat hun race bijna in Kazan is gestopt.

Bron: Humo 09/03/2004